Het afbeelden van Mohammed is voor moslims een gevoelige kwestie. Dat bleek in 2005 toen er een enorme ophef ontstond na publicatie van een controversiële cartoon waarop de profeet werd geportretteerd met een bom als tulband. De Deen Kurt Westergaard, tekenaar van de prent, werd vanwege zijn creatie met de dood bedreigd en sindsdien is wereldwijd bekend dat moslims uit hun heilige geschriften kunnen concluderen dat hun profeet niet mag worden afgebeeld en dat iemand die dat wel doet, ongeacht zijn religie of levensbeschouwing, zijn leven niet meer zeker is.

Westergaard heeft naar aanleiding van alle bedreigingen en een tweetal verijdelde moordaanslagen inmiddels aangekondigd geen cartoons meer te zullen publiceren. Andere creatieveilingen tonen zich echter minder onder de indruk van alle islamitische dreiging en grijpen de controverse juist aan als thema in hun werk. Trey Parker en Matt Stone, de bedenkers en makers van South Park, staan erom bekend zich niets aan te trekken van heilige huisjes. De afgelopen jaren hebben zij in hun animatieserie vele taboedoorbrekende onderwerpen aangesneden, en in de tweehonderdste aflevering, welke op 14 april 2010 werd uitgezonden door Comedy Central, stond de censuur rondom Mohammed centraal.

Berenpak

In deze jubileumaflevering van South Park willen Tom Cruise en een aantal andere, eerder bespotte beroemdheden zichzelf onschendbaar maken door de speciale immuniteitskrachten van de profeet Mohammed af te tappen en zelf te gebruiken. De inwoners van South Park krijgen de opdracht om Mohammed naar het huis van Cruise te sturen, maar zij vrezen voor terroristische aanslagen als zij de profeet herkenbaar in beeld laten komen. Als oplossing verblijft Mohammed daarom in de eerste instantie opgesloten in een bestelbusje en is alleen zijn stem te horen, even later is hij verkleed in een berenpak dat geheel zijn lichaam verhult. Aan het einde van de aflevering wordt echter geëist dat Mohammed zijn berenpak uittrekt en zijn ware gezicht laat zien. Deze cliffhanger wekt de verwachting dat Mohammed in de volgende aflevering zonder vermomming zal worden getoond.

Zoals gebruikelijk, worden ook in deze South Park aflevering bijna alle voorkomende personages belachelijk gemaakt. Mohammed is één van de weinige personages die vrij neutraal wordt neergezet. Hij heeft een vrij passieve rol, hij heeft nauwelijks tekst, er worden geen verwijzingen naar pedofilie, vrouwenonderdrukking of geweld gemaakt en hij is vooral onderwerp van gesprek tussen de dorpsbewoners die zich afvragen hoe zij Mohammed onherkenbaar over straat kunnen laten gaan. Jezus Christus, Mozes, Krishna, Joseph Smith en Boeddha komen er minder charmant vanaf: zo blijkt Jezus verslaafd te zijn aan Internetporno en snuift Krishna openlijk een aantal lijntjes cocaïne. Ook het taalgebruik is weinig respectvol: Gods naam wordt regelmatig ijdel gebruikt door personages die hun frustraties uiten met een hartgrondig “Jesus Christ”.

Zwarte rechthoek

Christenen, boeddhisten, hindoeïsme, joden en vele anderen hebben zich ongetwijfeld geërgerd aan de grove wijze waarop South Park in haar jubileumaflevering beroemdheden, goden en profeten presenteert. Hun protest had echter geen invloed op het verloop van de volgende aflevering: een week later was te zien hoe Krishna nog steeds problematisch veel harddrugs gebruikt en hoe Jezus de anderen uitscheldt voor ‘fag’ wanneer ze kritiek leveren op zijn pornografische surfgedrag.

Kritiek van gekrenkte moslims daarentegen had wel degelijk invloed op de manier waarop de nieuwe aflevering op Comedy Central werd uitgezonden. In de originele versie, zoals deze door Parker en Stone was aangeleverd, liep Mohammed zonder vermomming over de straten van South Park en werd er, net als in de vorige aflevering, met regelmaat naar hem gerefereerd door personages die – overigens op respectvolle wijze – over of tot hem spraken. Maar Comedy Central paste, tegen de wens van de makers van South Park in, auditieve en visuele censuur toe door alle uitspraken die naar Mohammed verwezen weg te piepen en de profeet zelf volledig te verbergen achter een zwarte rechthoek met daarop de tekst ‘censored’. Zelfs de gehele morele conclusie aan het einde van de aflevering was onhoorbaar gemaakt, ook al verklaarden Parker en Stone later dat het een betoog was over angst en intimidatie en Mohammed er niet eens in werd genoemd.

Comedy Central heeft achteraf verklaard dat deze censurerende maatregelen werden getroffen omdat de radicale beweging ´Revolution Muslim’ na de jubileumaflevering van South Park op haar website een mededeling had geplaatst waarin Parker en Stone werden gewaarschuwd dat zij het risico liepen om vermoord te worden als zij Mohammed zouden tonen. Deze boodschap ging gepaard met een verwijzing naar de vermoorde Theo van Gogh en adressen van de kantoren waar de makers van South Park werkten. Deze informatie had als inspiratie kunnen dienen voor kwaadwillenden.

Immuniteitskrachten

Over de goede smaak van South Park valt natuurlijk te twisten: de makers zoeken bewust de confrontatie door provocatie, belediging en godslastering niet te schuwen. Dit gebeurt consistent, want alles en iedereen met enige maatschappelijke relevantie passeert de revue, zonder dat rekening wordt gehouden met de tere gevoelens van de kijker. Comedy Central zendt South Park al sinds 1997 uit en staat dus al veertien seizoenen lang toe dat beroemdheden, joden, christenen, roodharigen en vele anderen worden bespot. Tweehonderd afleveringen lang heeft het kanaal een neutrale positie ingenomen.

Maar door de beeltenis van Mohammed en alle uitspraken die naar hem verwijzen in aflevering 201 te censureren, heeft Comedy Central ervoor gekozen om rekening te houden met de gevoelens van de moslimgemeenschap. In dezelfde aflevering gebruikt Krishna grote hoeveelheden cocaïne, iets dat Hindoes als kwetsend zullen ervaren. Jezus wordt gepresenteerd als pornoverslaafde en regelmatig wordt er in South Park gevloekt: een doorn in het oog en oor van christenen die Jezus als Zoon van God beschouwen en geloven dat Gods naam niet ijdel gebruikt mag worden. Met hun gevoelens houdt Comedy Central geen rekening. Maar voor moslims die geloven dat Mohammed niet afgebeeld mag worden, wordt een uitzondering gemaakt. Aan hun wensen wordt wel tegemoet gekomen.

Comedy Central heeft door deze censuur moslims precies gegeven wat Tom Cruise en de andere beroemdheden in de jubileumaflevering van South Park van de profeet Mohammed wilden aftappen: speciale immuniteitskrachten die bescherming bieden tegen beledigingen. Terwijl andere religieuzen ongestoord mogen worden bespot, hebben moslims van Comedy Central een bevoorrechte positie gekregen waarin zij onschendbaar zijn. Dreigen met geweld is blijkbaar een effectief middel om anderen jouw ideologie op te kunnen leggen en te kunnen bepalen wat er wel, en vooral wat er niet op televisie wordt uitgezonden. Een leerzame les voor bijvoorbeeld christenen die zich storen aan gevloek: als zij met evenveel eerbied en respect behandeld willen worden als moslims, kunnen zij beter doodsbedreigingen uiten dan lieve foldertjes met papegaaien uitdelen.

Bronnen:
nl.wikipedia.org/wiki/Kurt_Westergaard
en.wikipedia.org/wiki/200_(South_Park)
en.wikipedia.org/wiki/201_(South_Park)

Zie ook het artikel Doorgeslagen moslimtolerantie en Doorgeslagen moslimtolerantie deel 2 – Handen geven