Vegetariërs zijn mensen die uit overtuiging geen vlees, vis, schaaldieren, gevogelte en insecten eten. In plaats daarvan kiezen zij ervoor om enkel plantaardig voedsel te nuttigen. Hoewel er vanuit menselijk oogpunt een aantal ogenschijnlijk terechte argumenten aangedragen kan worden om dit onderscheid te rechtvaardigen, is de grens die de vegetariër trekt tussen plant en dier in principe onlogisch en arbitrair: het is inconsequent om voor het genot van consumptie wel planten te doden, maar geen dieren. Is de vegetarische levensstijl dan geheel onzinnig? Om op die vraag antwoord te geven is het goed om te onderzoeken wat een mens zou kunnen bewegen om geen vlees te eten en welke gevolgen het doorvoeren van die instelling heeft voor zijn houding ten opzichte van voedsel in het algemeen.

1. Ziel

Dieren hebben een ziel, zou een eerste argument van de vegetariër kunnen zijn om geen vlees en wel planten te eten. Of de ziel nu feitelijk bestaat of niet doet er niet toe, feit is dat de meeste religies het concept van de ziel verdedigen en veel religieuzen in min of meerdere mate in het bestaan ervan geloven. Maar in geen enkele religie wordt de ziel toegekend aan enkel dieren en mensen, en niet aan planten. Het christendom leert bijvoorbeeld dat alleen de mens een ziel heeft, het hindoeïsme stelt dat niet alleen mensen maar ook alle andere levende wezens een ziel hebben, en in animistische religies wordt geloofd dat daarnaast zelfs alle levenloze dingen bezield zijn. Een onderscheid tussen planten en dieren kan dus op grond van het al dan niet hebben van een ziel niet gerechtvaardigd worden.

2. Zielig

Een ander argument voor vegetarisme is de mening dat het eten van vlees ‘zielig’ is voor dieren. Natuurlijk mag iemand dat vinden, want ‘zieligheid’ is geen objectief kenmerk en er zijn geen regels die bepalen wat wel en wat niet zielig gevonden mag worden. Maar het is wel inconsequent om vanwege die reden het eten van vlees af te keuren en ondertussen wel gedachteloos asperges, appels en bloemkool te consumeren. Want als het eten van vlees zielig is voor dieren, is het eten van plantaardig voedsel dan niet zielig voor de planten? Waarin zit het nu eigenlijk het verschil tussen planten en dieren?

2.1. Kannibalisme

Om het verschil tussen planten en dieren duidelijk te maken, is het goed om eerst het verschil tussen dieren en mensen te onderzoeken. Waarom wordt het eten van dierenvlees door het overgrote deel van de wereldbevolking goedgekeurd en zijn er nauwelijks voorstanders van het consumeren van mensenvlees? Als kannibalisme wordt vooraf gegaan door moord wordt het vraagstuk gecompliceerder, maar waarom zouden we het intacte lichaam van iemand die bijvoorbeeld na een val op zijn hoofd om het leven is gekomen niet verwerken in een pasta? Tijdens de ‘begrafenis’ zouden de nabestaanden kunnen genieten van een heerlijke maaltijd in plaats van op droge broodjes kaas te kauwen nadat ze het lichaam van de overledene in de grond of het vuur hebben gelegd.

De reden waarom we toch afzien van de consumptie van mensenvlees heeft niets te maken met het vlees zelf, maar met ‘de mens’ die het lichaam was voor het overlijden. Als mensenvlees in de supermarkt zou liggen met het etiket ‘kippenvlees’, dan zou het gewoon gekocht en geconsumeerd worden. Het idee dat het vlees afkomstig is van een ander mens, van ‘iemand’, dat leidt tot afkeuring van kannibalisme. Mensen voelen zich er niet prettig bij om ‘iemand als henzelf’ op te eten en zullen het daarom hoogstens overwegen in noodsituaties zonder alternatief voedsel.

Maar zelfs in een noodsituatie, bijvoorbeeld na het neerstorten van een vliegtuig in onherbergzaam gebied, ligt de drempel tot kannibalisme hoog. Als bovendien eerst iemand van het gezelschap vermoord zou moeten worden om tot voedsel te dienen, zullen maar weinig mensen die stap kunnen nemen. In dat geval zal de hongerige immers voor zichzelf moeten verantwoorden of zijn eigen leven werkelijk zo belangrijk en waardevol is, dat hij voor het behoud ervan bereid is om een ander mensenleven te beëindigen. Is het ene mensenleven meer waard dan het andere? En zo ja, is het eigen leven dan per definitie het meest waardevol?

2.2. Afweging vleeseter

Mensen die dierenvlees eten, achten niet alleen hun eigen leven, maar ook het genot van vleesconsumptie waardevoller dan het leven van de dieren die daarvoor gedood worden. Wanneer ze de keuze hebben tussen vlees en plantaardig voedsel kiezen ze met regelmaat voor vlees, dus het is aannemelijk dat zij ook in een noodsituatie waarin ze moeten kiezen tussen de hongerdood en de beëindiging van een dierenleven zonder veel problemen voor het laatste zullen kiezen. Is hun leven daadwerkelijk waardevoller dan dat van een dier? Daar is geen eenvoudig, objectief antwoord op te geven. In deze context is het ook niet direct noodzakelijk om die vraag te beantwoorden, op dit moment voldoet de constatering dat vleeseters al dan niet bewust van mening zijn dat hun eigen leven belangrijker is dan dat van de dieren die voor hen gedood worden en dat het leven van dieren onderschikt is aan het genot dat zij ervaren bij het consumeren van vlees. Tot die conclusie zijn ze over het algemeen niet gekomen na filosofische overpeinzingen: ze worden opgevoed in een samenleving die hen leert dat vlees eten is toegestaan en ze vinden het lekker, dus eten ze vlees.

2.3. Afweging vegetariër

De gemiddelde vegetariër heeft meer nagedacht over het voedsel dat hij tot zich neemt en is tot een andere conclusie gekomen dan de vleeseter. Als hij op een dag zou moeten kiezen tussen de hongerdood en het doden en eten van een dier, dan kiest hij waarschijnlijk wel voor een portie dierenvlees, maar zolang er plantaardige alternatieven zijn, vindt hij het onnodig dat er dieren voor hem worden gedood en verwerkt tot voedsel. Hij maakt daarmee dus een andere afweging dan de vleeseter: hij vindt het genot dat volgt uit het eten van vlees ondergeschikt aan het leven van de dieren die daarvoor moeten sterven. Bovendien maakt hij nog een ander onderscheid. Hij heeft minder problemen met de beëindiging van een plantenleven, dan met de beëindiging van een dierenleven, waaruit blijkt dat hij dierenleven waardevoller acht dan een plantenleven.

Vreemd genoeg beperkt het waardeoordeel over de waarde van een dierenleven zich bij de vegetariër tot het voedsel dat hij consumeert. Als hij werkelijk van mening is dat er voor hem geen dierenlevens beëindigd hoeven te worden zolang er alternatieven zijn, dan volgt daar logischerwijs uit dat hij ook moet weigeren om bijvoorbeeld leren schoenen te dragen. Het is inconsequent om uit principe geen vlees te eten, en ondertussen wel leer te dragen.

Een veganist is consequenter dan een vegetariër. Hij eet geen voedsel dat afkomstig is van gedode dieren, en ontzegt zichzelf daarnaast ook alle andere producten waarvoor een dier gedood is en de producten die worden verkregen van levende dieren. Het nuttigen of gebruiken van melk, eieren, wol, zijde en honing gaat niet altijd ten koste van het dier, maar het bemachtigen ervan kan wel ten koste gaan van zijn welbevinden. En precies daarin ligt de kern van de overtuiging van veel vegetariërs en veganisten: ze vinden het niet alleen onnodig dat dieren voor consumptie gedood worden, maar ze vinden vooral dat een dier niet voor hen hoeft te lijden.

3. Bio-industrie

Het eten van vlees is onlosmakelijk verbonden met de bio-industrie. Deze bedrijfstak gebruikt varkens, runderen, geiten en kippen als productiemiddelen waarmee veevoer met de hoogst mogelijke efficiëntie omgezet wordt in producten als vlees, melk en eieren. Ondanks een reeks gezondheids- en welzijnswetten, wordt de bio-industrie geassocieerd met een gebrek aan dierenwelzijn, onnodig dierenleed en volgens sommigen zelfs regelrechte dierenmishandeling.

Voor veel vegetariërs en veganisten is hun vleesloze voedingswijze een protest tegen de dieronvriendelijke omstandigheden in de bio-industrie. Ook hier blijkt de inconsequentie van de vegetariër, want als hij deze omstandigheden zo verafschuwt dat hij er geen bijdrage aan wil leveren door de aanschaf van vlees, zou hij ook alle andere producten van de bio-industrie moeten weren. De enige rechtvaardiging om wel melk te consumeren en geen vlees, is de overtuiging dat het genot van consumptie wel ondergeschikt is aan een combinatie van het lijden en sterven van een dier, maar niet aan het lijden van een dier dat in leven blijft. Gezien met het sterven ieder lijden eindigt, is het echter niet logisch om de dood van een dier meer te betreuren dan een leven van onophoudelijk en uitzichtloos lijden.

Het is overigens goed om te beseffen dat een afkeer van de omstandigheden in de bio-industrie geen argument vormt om geen vlees te eten. Het is enkel een argument om geen vleesproducten te kopen, omdat met de aanschaf van vlees de bio-industrie financieel gesteund wordt. Het is bijvoorbeeld onzinnig om een pizza salami te kopen en vervolgens vanuit vegetarisch principe voor consumptie de stukjes vlees eraf te peuteren en weg te gooien. Als er minder vlees wordt aangeschaft, dan zou dat de bio-industrie kunnen stimuleren om haar werkwijze aan te passen, maar het al dan niet nuttigen van het aangeschafte vlees an sich heeft verder geen invloed.

4. Dierenleed

Vegetariërs en veganisten zijn van mening dat het genot en plezier van vleesconsumptie niet opweegt tegen het lijden van een dier. Maar kan een dier wel ‘lijden’? En, concreter, ‘lijdt’ een dier in de bio-industrie? Doordat ‘lijden’ een menselijke term is die voor dieren geen betekenis heeft, kan die vraag niet beantwoord worden door hem aan het dier te stellen. Zelfs al zou het dier in staat zijn om ‘ja’ of ‘nee’ te zeggen, het kan het begrip ‘lijden’ niet begrijpen en interpreteren.

Toch zijn veel mensen van mening zijn dat dieren kunnen lijden. Zij baseren zich daarbij op de overeenkomsten tussen het gedrag van het dier en het gedrag dat ze zelf vertonen op de momenten dat ze bijvoorbeeld pijn hebben. Acute pijn leidt bij mensen tot een snelle hartslag, een verhoogde ademfrequentie, verwijde pupillen, en bij heftige pijn schreeuwt de persoon het uit. Als bij een dier weefselschade wordt toegebracht, leidt dat tot soortgelijke reacties, en dus zou geconcludeerd kunnen worden dat het dier ‘pijn’ ervaart.

Hetzelfde geldt voor chronische pijn: ‘menselijke’ symptomen als slaapproblemen, verminderde eetlust, gewichtsverlies en verlies van belangstelling voor seksuele activiteiten kunnen zonder veel moeite ook worden herkend bij dieren in de bio-industrie. Het idee dat dieren net als mensen pijn kunnen voelen wordt bovendien bekrachtigd door de overeenkomsten in de opbouw van het centrale zenuwstelsel en de organisatie van de hersenen. Is het ‘pijn’ wat dieren voelen als ze mishandeld worden? Ze geven er zelf waarschijnlijk geen naam aan, maar de elektrische signalen die op dat moment door hun lichaam gaan, lijken in ieder geval sterk op de signalen die bij mensen de sensatie van pijnbeleving teweegbrengen.

Ook op een aantal andere vlakken lijken mensen en dieren overeen te komen. Met hun twee ogen, neus en mond kunnen ze bijvoorbeeld herkenbare gezichtsuitdrukkingen maken, de manier waarop ze met hun nakomelingen omgaan herinnert ons aan moederliefde, en naast krijsen van de pijn lijken ze ook te kunnen spinnen of kwispelen van plezier. Veel mensen kunnen zich zonder veel moeite in een dier verplaatsen en zichzelf ermee identificeren, waardoor ze het gaan beschouwen als ‘iemand als henzelf’. En het opeten van zo’n iemand, dat lijdt tot een ongemakkelijk schuldgevoel.

5. Plantenleed

Van planten wordt over het algemeen aangenomen dat zij geen pijn kunnen voelen. Dat is een logisch gevolg van de manier waarop pijn gedefinieerd is: een onplezierige ervaring veroorzaakt door een prikkeling van de zenuwuiteinden of beschadiging van zenuwen. Planten hebben geen zenuwstelsel, dus kunnen zij ook geen pijn voelen. Ook op andere vlakken verschillen planten van dieren en mensen. Ze hebben geen herkenbaar gezicht met twee ogen, een neus en een mond, ze tonen geen enkele affectie naar elkaar, en ze gebruiken geen geluiden om te communiceren waardoor zelfs de illusie van pijn of plezier geheel ontbreekt. Door al die verschillen kunnen mensen zich moeilijk in planten verplaatsen of zichzelf met hen identificeren. Daardoor voelen ze minder medelijden met een plant waar een aantal druppels vocht uit vloeit als de stengel wordt geknakt dan met een dier dat bloedt, tegenstribbelt en gilt als een speenvarken als het op de slachtbank ligt.

De overeenkomsten tussen mensen en dieren en de verschillen tussen hen en planten zijn evolutionair gezien goed verklaarbaar. De gemeenschappelijke voorvader van de mens (homo sapiens) en de chimpansee, de meest verwante diersoort, leefde immers slechts 4 miljoen jaar geleden. De organismen van het planten- en dierenrijk daarentegen raakten honderden miljoenen jaren eerder al van elkaar gescheiden, waarna zij ieder hun eigen, specifieke evolutionaire pad hebben afgelegd. Dit heeft ertoe geleid dat input, zoals het toebrengen van weefselschade, bij planten een hele andere reactie tot gevolg heeft dan bij mensen en dieren. Is het toebrengen van schade aan het organisme vanwege deze ‘vreemde’, onvoorstelbare reactie minder ‘erg’? Kan een organisme alleen ‘lijden’ als hij gedrag vertoont dat een begrijpelijke, menselijk equivalent heeft?

Vergelijk bijvoorbeeld het leven van een kip in de bio-industrie met het leven van een maïskolf in de intensieve landbouw. Beide worden ze gekweekt als productiemiddel, en hun hele leven bestaat vervolgens enkel uit het leveren of worden van het gewenste eindproduct. Beide worden ze voor consumptiedoeleinden gedood voordat ze van ouderdom zouden sterven. Beide krijgen via krachtvoer of kunstmest alleen de voedingsstoffen die ze nodig hebben om in leven te blijven en ziektes worden met antibiotica en insecticiden preventief voorkomen. Soms vallen er ‘slachtoffers’: door de grote hoeveelheid organismen op een beperkt aantal vierkante meters lopen de zwakkere kippen het risico te worden verdrukt, net als fragiele maïskolven verschrompelen als een sterker exemplaar ernaast de grond leegzuigt en het zonlicht blokkeert. Een schuur vol kakelende, opstuivende kippen is voor mensen een schokkender schouwspel dan een veld vol wuivende maïskolven, maar dat komt doordat we aan de kippen gevoelens toeschrijven en hun gedrag menen te kunnen interpreteren. Feitelijk is het één niet ‘erger’ dan het ander.

6. Arbitraire grens

Is het hypocriet van de vegetariër om geen vlees van dieren te willen consumeren vanwege hun ‘mensachtige eigenschap’ om pijn te kunnen ervaren en ondertussen, ondanks de overeenkomsten tussen de bio-industrie en de intensieve landbouw, wel planten te eten? Misschien. Toch is het begrijpelijk dat hij ergens een grens wil trekken tussen wat hij wel en niet wil eten, en ‘pijn’ is daarbij een prima criterium. Ook de meeste vleeseters trekken grenzen, maar in plaats van het criterium ‘pijn’, kijken zij bijvoorbeeld naar de diersoort: honden- of kattenbezitters zullen bijvoorbeeld geneigd zijn om uit loyaliteit aan hun huisdier die diersoorten niet te willen consumeren. Bovendien slaat het overgrote deel van zelfs de meest fanatieke vleeseters mensenvlees af, wat ook een afweging is op basis van ‘soort’.

De vegetariër staat dus volledig in zijn recht om geen voedsel te willen eten dat afkomstig is van een organisme dat pijn heeft geleden, wat er in de praktijk op neerkomt dat hij geen dieren eet. Het is echter goed om te beseffen dat dit een arbitraire grens is, op basis van een willekeurige eigenschap. Iemand zou er ook voor kunnen kiezen om geen organismen te eten met een bepaalde kleur, van een bepaalde grootte of met een breinvolume dat groter is dan een bepaalde standaardwaarde.

7. Het beëindigen van leven

In veel eigenschappen, zoals het vermogen om pijn te kunnen voelen, verschillen planten en dieren van elkaar. Naast die verschillen, bestaat er echter ook een belangrijke overeenkomst: zowel planten als dieren zijn levende organismen. Als een plant niet kan lijden, dan zijn de omstandigheden waarin zij leeft niet relevant voor haar welbevinden. Volgt daaruit dat een plant zonder meer gedood mag worden op het moment en op de manier waarop het een mens uitkomt?

7.1. Eigen leven vs. een ander leven

De constatering dat een plant geen pijn kan voelen, lijkt op het eerste gezicht voldoende aanleiding te vormen om geen gewetensnood te ervaren bij het beëindigen van haar leven. Maar houdt dat argument stand als die ‘pijnloosheid’ wordt doorgevoerd naar het dierenrijk? Stel dat dieren op een dag in de toekomst genetisch gemodificeerd kunnen worden waardoor de pijncentra in hun brein nooit tot ontwikkeling komen en zij dus hun hele leven lang geen pijn kunnen ervaren. Zou dat alle bezwaren tegen de bio-industrie wegnemen en zouden vegetariërs weer vrolijk kipfilet en biefstuk inslaan? Waarschijnlijk niet, ook als dieren pijnloos leven en sterven zijn er voor de vegetariër redenen om niet zomaar een einde aan hun leven te maken. Maar valt het dan wel te rechtvaardigen om zomaar een einde aan een plantenleven te maken?

Om die vraag te beantwoorden dient de mens zich af te vragen hoe waardevol hij zijn eigen leven acht vergeleken met het leven van andere organismen. Deze afweging kan het beste gemaakt worden in een hypothetische ‘hongersdood of leven’ situatie: wat zou je doden en eten als je eigen leven er vanaf hangt? Een ander mens doden, daar zullen veel mensen hun twijfels bij hebben, maar de meesten zullen zonder veel aarzeling een dier of een plant doden om hun eigen leven te redden. Zij vinden hun eigen leven waardevoller dan het leven van een dier en waardevoller dan het leven van een plant, en om zelf in leven te blijven zijn zij bereid om dieren- en plantenlevens te beëindigen.

7.2. Eigen genot vs. een ander leven

Hoewel de meeste mensen hun eigen leven waardevoller achten dan het leven van een dier of plant, beëindigen zij niet enkel dieren- en plantenlevens als noodzaak om te kunnen overleven. Voedsel is immers ook een genotsmiddel dat bij kan dragen aan het welbevinden van de mens. Dat leidt tot een nieuwe vraag: hoe waardevol vindt een mens zijn genot vergeleken met het leven van andere organisme? De meeste mensen zullen van mening zijn dat hun genot niet ten koste mag gaan van het leven van een medemens, maar wel van het leven van dieren en planten. Vegetariërs en veganisten gaan een stap verder: zij vinden dat hun genot niet ten koste mag gaan van het leven van mensen en dieren, maar wel van planten. Ten slotte zijn er ook mensen die geloven dat hun genot niet ten koste mag gaan van het leven van mensen, dieren en planten. Hun genot is volledig ondergeschikt aan het welbevinden van ieder levend wezen.

Tot die laatste groep behoren de aanhangers van het jaïnisme. Deze oude Indiase religie leert dat elk levend wezen een individuele en eeuwige ziel is, en als deel van haar houding tegen geweld sluit het jaïnistische dieet alle voedsel uit dat onnodig nadelig is voor andere organismen. Jaïnisten eten daarom geen vlees en andere dierlijke producten, maar ook geen wortelgroenten omdat ze daarmee zouden belemmeren dat de plant verder groeit. De meeste maaltijden bestaan uit fruit, aangevuld met peulvruchten, zaden en noten. Jaïnisten vegen zelfs het pad waarop ze lopen van tevoren schoon met een bezem om te voorkomen dat ze kleine diertjes vertrappen.

Jaïnisten vinden het niet nodig om het leven van planten of dieren te beëindigen zolang er alternatief voedsel beschikbaar is. Zij maken geen onderscheid op grond van bijvoorbeeld de soort waartoe het organisme behoort of het vermogen om pijn te voelen, maar op grond van het kenmerk ‘leven’. Voor wie het leven als een waardevolle eigenschap beschouwt, en wie geen enkel organisme onnodig schade wil toebrengen of doden, is dit waarschijnlijk de meest consequente leefwijze.

7.3. Gezondheidsaspecten

Het is goed mogelijk om te leven op enkel voedsel waar geen dieren of planten voor gedood zijn. Een dieet van enkel fruit is daarvoor niet geschikt: door het gebrek aan vetten en eiwitten levert dat te weinig energie. Noten en zaden zijn daarom, vanwege het vet dat ze bevatten, onmisbaar. Als hier echter verder geen dierlijke producten aan worden toegevoegd, ontstaan er op den duur tekorten aan met name vitamine B12 en calcium, wat onder andere kan leiden tot tandproblemen en osteoporose.

De enige manier om deze tekorten te voorkomen, is de consumptie van vlees of zuivelproducten. Jaïnisten wijzen echter het gebruik van alle dierlijke producten af. Is dat een logisch uitvloeisel van hun geweldloze levensvisie? Goed beschouwd niet. Het jaïnisme leert immers dat plantaardige producten genuttigd mogen worden, onder de voorwaarde dat de plant zelf daarvoor niet gedood wordt en er geen onnodige schade wordt toegebracht aan de vitale delen. Het respect voor het leven staat daarbij dus centraal. Als deze manier van denken wordt toegepast op dieren, volgt daar logischerwijs uit dat ook dierlijke producten genuttigd zouden mogen worden, onder de voorwaarde dat het dier zelf daarvoor niet gedood wordt en er geen onnodige schade wordt toegebracht aan zijn vitale delen. Het eten van kippeneieren of het drinken van koeienmelk hoeft daarom niet in strijd te zijn met een respectabele houding tegenover alle levende wezens, en een gezond dieet waarvoor geen dieren en geen planten zijn gedood of gepijnigd, is daardoor goed mogelijk.

8. Conclusie

Het leven van een organisme heeft geen absolute waarde, dus ieder mens zal voor zichzelf moeten verantwoorden of zijn leven en het genot van consumptie waardevoller zijn dan het leven van een dier, een plant, of zelfs een ander mens. De vegetariër en de veganist trekken, mede op basis van het vermogen om pijn te kunnen ervaren, de grens tussen planten en dieren. Vleeseters daarentegen weigeren alleen het doden en consumeren van andere mensen en eventueel een aantal diersoorten naar keuze, en jaïnisten doden in het geheel geen levende wezens.

Veel vegetariërs mijden de bio-industrie vanwege de ‘ellendige omstandigheden’ waarin de dieren zich bevinden. Deze afkeer van dierenleed is begrijpelijk, maar de eenzijdige focus op organismen die evolutionair gezien dicht bij de mens staan, is wel wat kortzichtig. Door hun gelijksoortige uiterlijk, herkenbare gedragingen en vermogen om pijn te voelen kunnen mensen zich gemakkelijk met dieren identificeren, maar het leven van een dier is daarmee feitelijk niet waardevoller dan het leven van een plant. Bovendien verschilt de manier waarop de bio-industrie dieren behandelt, nauwelijks van de manier waarop de intensieve landbouw omgaat met planten. De vegetariër doet er goed aan om stil te staan bij en aandacht te vragen voor het lot van dieren, maar het lot van planten raakt daardoor overschaduwd.

Hoewel het leven van planten niet centraal staat in het vegetarisme en vegetariërs het leven van planten onderschikt achten aan het hun eigen genot, leidt hun voedingswijze wel tot een ontlasting van de landbouw. Voor de productie van één kilo vlees zijn immers vele kilo’s plantaardig materiaal nodig. Wie geen dieren doodt en eet, spaart daardoor al dan niet bewust ook vele plantenlevens. Als protest tegen de bio-industrie en ontlasting van de landbouw is vegetarisme overigens alleen zinvol als de aanschaf van producten waar dieren voor geleden hebben wordt nagelaten, de consumptie op zichzelf doet er niet toe.

De manier waarop mensen met hun voedsel omgaan en de waarde die zij aan het leven van andere organismen toekennen, wordt sterk beïnvloed door de moraal van de samenleving waarin zij zijn opgegroeid. Het gangbare idee in de huidige, Westerse samenleving is dat dieren voor consumptie gedood mogen worden als hun lijden enigszins beperkt blijft, en dat de manier waarop planten leven en sterven irrelevant is vanwege hun onvermogen om pijn en emoties te ervaren. In principe mogen organismen gedood worden, tenzij er een gegronde reden wordt aangedragen om dat niet te doen. Maar zou het niet logischer zijn om alle mensen, dieren en planten te laten leven, tenzij er een gegronde reden wordt aangedragen om ze doden? En is het genot dat consumptie van een dood dier of een dode plant oplevert een gegronde reden om te doden? Is dat genot werkelijk zo waardevol dat het de beëindiging van een planten- of dierenleven waard is? De mens kan prima leven op een dieet van fruit, noten, zaden, melk, eieren, en andere producten die eenvoudig kunnen worden verkregen van levende planten en dieren, dus goed beschouwd is het compleet onnodig om andere organismen voor consumptie te doden.

9. Geraadpleegde bronnen

www.merckmanual.nl/../ch078b.html
nl.wikipedia.org/wiki/Bio-industrie
nl.wikipedia.org/wiki/Evolutie_(biologie)
nl.wikipedia.org/wiki/Fruitarisme
nl.wikipedia.org/wiki/Jaïnisme
nl.wikipedia.org/wiki/Pijn
nl.wikipedia.org/wiki/Veganisme
nl.wikipedia.org/wiki/Vegetarisme
nl.wikipedia.org/wiki/Ziel_(filosofie)